Stuken en schilderen

De afgelopen weken druk bezig geweest met muren stuken en schilderen . En wat wordt het dan anders!

Op onderstaande foto staat de servieskast nog van de muur af, waardoor de keuken maar half zo groot is. (Die kast is loodzwaar, je verplaatst hem niet zo maar even met z’n tweeën.) De kachel is nog niet aangesloten en het kachelbankje is nog niet gestuukt.

Toen de leemverf er eenmaal was heb ik eerst de muur achter de servieskast geverfd, zodat die kast weer op zijn plek kon. Dat was hoognodig, want intussen werd het tijd om aan de andere kant van de keuken te beginnen met stuken. En bovendien kon toen eindelijk de kachel weer worden aangesloten (en konden we dus weer stoken).

Vervolgens heb ik de eerste laag van de wand achter de keuken gestuukt. En terwijl die droogde de slaapkamer geschilderd. En hoppekee, tapijttegels er weer in en bed naar beneden. Wat heerlijk om weer beneden te kunnen slapen en niet meer op en neer te hoeven voor de badkamer en wc!

Intussen was ik moed aan het verzamelen om de woonkamer te gaan schilderen. De rondingen rond de ramen zagen er in leemkleur namelijk ook al heel mooi uit. En van de ervaringen in de werkplaats weet ik, dat als je gaat schilderen, alle oneffenheden opeens veel meer gaan opvallen. Maar ja, bruin is ook zo donker. Rixt en Huub kwamen helpen.

En toen het allemaal twee lagen verf had gekregen zag het er toch ook wel héél mooi uit! Maar we moesten nog even wachten met het terugzetten van de meubels, want de ‘muur achter de piano’ en het warme bankje moesten óók nog één laagje stuc, vóór daar geschilderd kon worden.

De kachel wilde ik eigenlijk geel schilderen. Maar na een poll onder vrienden en familie zag ik daar – voorlopig – vanaf. Het kan altijd nog.

Intussen voorzag ik dus ook de wand-achter-de-keuken van twee lagen leem (met veel moeite, boven de ramen kwam alles weer naar beneden. Ondersteboven stuken blijft lastig).

En toen was het Grote Moment daar, dat de woonkamer weer terug kon verhuizen! Eindelijk, na vijf jaar, staat de boekenkast weer in de kamer. Home is where my books are. GENIETEN! Zeker als de novemberregen tegen de ramen slaat, terwijl je lekker op het warme bankje tegen de kachel aan zit. Wát een verademing, na vijf winters stacaravan!

Is het nu af? Nee, nog lang niet. Zowel in de woonkamer als in de slaapkamer komt nog een leemvloer. Dat is spannend, want die maken we helemaal op basis van theorie uit een boekje. We moeten dus eerst de nodige tests doen met het materiaal. En omdat het een tijdrovend project is (ook die leemlaag moet drogen en vervolgens moet de lijnolie waarmee je het fixeert ook helemaal uitharden, vóór je er op kunt lopen) betekent dat, dat die kamers dan een aantal weken niet toegankelijk zullen zijn. En vóór de vloeren worden gelegd moet eerst de muur tussen de slaapkamer en de inloopkast gemaakt, en het muurtje tussen de keuken en de woonkamer. Dat is dus weer een heel hoofdstuk op zich.

In de keuken is trouwens ook nog steeds één wand niet gestuukt: die waar de openslaande deuren in zitten. Dat is nog een hoofdpijndossiertje; het gebint (wat van vers eiken is gezaagd) is door het drogen uiteraard gaan krimpen en werken. En bij deze deuren heeft dat erin geresulteerd dat de balk boven de deuren is gaan doorhangen, waardoor de deuren klemmen. We weten nog niet precies hoe we dat moeten oplossen, maar het is in elk geval handiger als we er nog even geen laag leem overheen smeren.

Niet goed te zien, maar de dikke, horizontale balk is in een onhandige richting gaan werken. Op de foto hieronder is goed te zien dat daardoor de speelruimte midden boven de openslaande deuren (links op de foto) veel kleiner is dan op de hoeken.

Nog genoeg te doen dus, maar voor we daar aan beginnen willen we eerst even rustig kunnen ademhalen. Nou ja… er zijn natuurlijk altijd heel veel kleinere klussen; Joris is deuren aan het maken en lichtpunten aan het aansluiten en ik moet nodig beginnen aan de najaarsklussen op het erf (een week of zes later dan gewoonlijk, ook vanwege het zachte najaar). Dus leven we nu gewoon even op een vloer van tweedehands tapijttegels en oude kleden. Dat gaat prima.

Eerst wordt de keuken weer teruggeplaatst (komende week); die wand is nu ook af. Dan zijn in elk geval alle ruimtes weer bruikbaar vóór de winter. Laat de kerst maar komen!

Septic tank

Op het erf lag nog een septic tank. Die lag precies op de plek waar uiteindelijke de rij-route naar de parkeerplaats moet komen. Niet handig, want we durfden er eigenlijk niet echt overheen te rijden. Dus kwam Jochem weer een keer met zijn kraan.

Uiteindelijk kostte het toch nog behoorlijk wat moeite om het ding kapot te krijgen. De muren waren maar halfsteens metselwerk, maar van keiharde mortel gemetseld en met pure Portlandcement vertind. En het betonnen deksel bleek voldoende wapening te hebben dat we er waarschijnlijk wèl met de trekker overheen hadden kunnen rijden. Jammer, want hij was dus wel geschikt geweest voor regenwateropslag. Maar ja, dat weet je dus pas als je hem kapot gaat maken. En we wilden ècht niet het risico lopen om met de trekker of de bus er doorheen te zakken….

Het gat is weer opgevuld en kan nu mooi een jaar of twee ‘nazakken’, tot we aan de aanleg en bestrating van het erf toekomen. Dat is nu natuurlijk wel weer een modderpoel…

Wachten op de leemverf

Al sinds half augustus is het huis in een staat van enorme chaos, waar wij zo’n beetje tussendoor kamperen. Dat begon de dag dat ik alles uit de slaapkamer en woonkamer naar boven had gesjouwd. Omdat ik haast had niet alles super netjes geordend en gelabeld (zoals het de afgelopen jaren op de zolder van de werkplaats stond) maar gewoon alles ergens neergezet, al dan niet in verhuisdozen, met het idee dat ik het nog zou ordenen in de loop van die week. Maar de rest van die week bracht ik in het ziekenhuis door, en daarna was de leemweek met een huis vol mensen, en daarna moest ik herstellen en was iedere vrije minuut hard nodig om urgente klussen te doen die waren blijven liggen, zoals het oliën van de kozijnen buiten.

Dus sinds half augustus slapen we op de studeerkamer, is de zithoek op de overloop omringd door stapels dozen en OSB-platen en was alleen de keuken enigszins bruikbaar en gezellig. En vóór het leemweekend van 6-8 oktober trokken we ook nog de grote keukenkast van de muur (zodat daarachter gestuukt kon worden), waardoor de keuken maar half zo groot was als normaal.

Eigenlijk hadden we gehoopt half oktober in elk geval de slaapkamer weer naar beneden te kunnen verhuizen, en hopelijk ook de woonkamer. We hebben namelijk één harde deadline: 6 december wordt het nieuwe aanrecht in de keuken geplaatst (en worden de keukenkastjes professioneel gesteld). Vóór die tijd moet de wand achter de keuken dus gestuukt en geverfd zijn. Maar dat moet in etappes en de leem heeft tijd nodig om te drogen. Dus we zouden het weekend van 4 november de keuken ontmantelen en met die muur beginnen.

Na het leemweekend van 6-8 oktober besloten we dat we de overige muren gingen afwerken met basisleem en dan schilderen. Tijd zat om de slaapkamer en woonkamer nog af te maken vóór 4 november. Ik heb snel de kleurenwaaier van de leemverf besteld. Helaas duurde het even voor die kwam. Maar gelukkig, toen die er eenmaal was volgden een dag met zon en een dag met regen, waarin ik telkens van kamer naar kamer liep om de verschillende tinten wit te vergelijken. Snel de verf besteld en toen maar wachten.

Helaas duurde het even voor de verf arriveerde. Eerst iets met grondstoffen die op waren en gehaald moesten worden. En toen de bestelling eindelijk aankwam ontbrak de verf voor de slaapkamer. Na héél veel heen en weer bellen en mailen bleek ik de verkeerde zending te hebben gekregen. De doos met mijn verf stond in Rotterdam. Maar nog op een postkantoor, want degene wiens verf ik had gekregen zat tijdelijk in het buitenland. Die heeft toen wel iemand anders verzocht om de doos op te halen en te controleren wat er in zat, maar intussen waren we alweer een week verder en had ik alleen in de bijkeuken twee muren kunnen verven.

En moesten we dus de keuken van de muur gaan halen en de kalkhennep rond de ramen wegzagen, met de gebruikelijke centimeter stof op de hele benedenverdieping als gevolg.

En dus zitten we nu in de situatie die ik had gehoopt te kunnen vermijden: nu is het in letterlijk ALLE ruimtes een chaos en ligt het vol met stof en leem en is er geen enkele gezellige plek meer waar je kunt zitten of je terugtrekken uit de rotzooi. We hebben in de bijkeuken een tijdelijke keuken ingericht (met de ladenkasten uit de keuken) en daar hebben we twee dagen naast een hoekje van het aanrecht gegeten omdat zelfs de keukentafel niet meer bruikbaar was.

(Overigens best wel een prima tijdelijke keuken, alleen geen plek voor een tafel.)

Maar de eerste leemlaag zit op de keukenmuur! Nu snel opruimen en de slaapkamer verven! En de kachel aansluiten, want het schijnt toch nog herfst te gaan worden dit jaar.

Energie (1)

Bij het ontwerpen (en bouwen) van het huis was de energie-efficiëntie steeds een belangrijk uitgangspunt. En daar zijn we nu natuurlijk ontzettend blij mee! Het was soms best een gepuzzel, vooral wat de installaties betrof. We wilden dat de leemkachel ’s winters de belangrijkste ruimtes en het warme water zou verwarmen, terwijl het warme water ’s zomers van de zonnecollectoren moest komen. Maar eigenlijk kon niemand ons vertellen hoe groot dat buffervat nu moest zijn en hoeveel zonnecollectoren we dan nodig hadden.

Het begint natuurlijk met warmte die binnen is, daar houden. Daarvoor hebben we een volledige, dikke isolatielaag van 35-38 cm, zonder koudelekken. In het dak is dat vlaswol en houtvezelplaat, in de muren de kalkhennep en in de vloer schuimbeton. In de ramen zit overal triple glas.

De meest gebruikte ruimtes (woonkeuken en woonkamer) liggen aan de zuidoost- en zuidwestkant. Maar de woonkamer krijgt ’s zomers nauwelijks zon, omdat dan de schaduw van de ‘Jonge Eik’ op het erf op het huis valt. Dat is ’s zomers natuurlijk erg fijn. Intussen schijnt de zon al weer onder de Jonge Eik door (en laat die bovendien zijn blaadjes al bijna weer vallen), zodat we optimaal van de winterzon profiteren.

Ook de studeerkamer (boven) is aan de zuidwestkant van het huis. Bovendien trekt warmte naar boven. We hebben gemerkt dat dit de ruimte is die ‘vanzelf’ het warmst blijft. Erg fijn, want van achter de computer zitten werken krijg je het niet echt warm.

De slaapkamer is juist beneden op het noorden, met een raam op het noordwesten. En inderdaad, die ruimte is heerlijk koel.

(Het is alleen niet handig dat we nu we beneden aan het stuken zijn slapen in de warme studeerkamer…tja.)

Bij de bouw hebben we steeds alle kieren en naden afgeplakt met dampopen, luchtdicht tape. Er zitten kilometers van dat tape in het huis, zowel binnen als buiten bij alle materiaalovergangen. Daardoor verliezen we zo min mogelijk warmte door tocht. Vanaf een isolatielaag van 30 – 35 cm dikte wordt het tegengaan van warmteverlies door kieren en spleten belangrijker dan het nog verder opdikken van de isolatie.

Uiteraard moet het huis wel geventileerd worden. Daarvoor hebben we een vraaggestuurde ventilatiebox met warmte terugwinning. Hij slaat aan op vocht, CO2 en ‘VOS’ (vluchtige organische stoffen). Maar momenteel hebben we ook nog gewoon een raampje open staan in de bijkeuken, dus komt de ventilatiebox eigenlijk alleen in actie als we aan het douchen of koken zijn. Die warmteterugwinning gaat vooral belangrijk worden als het echt koud wordt.

Dat is het bepaald nog niet. Gelukkig maar, want we kunnen momenteel de kachel niet stoken (en hebben dat dit seizoen ook nog niet gedaan). De kachel verwarmt namelijk niet alleen de woonkamer, woonkeuken en badkamer, maar ook het warme water. Daarvoor loopt er een koperen leiding door de kachel, en vandaar naar het buffervat. Maar die buizen moesten weggehaald worden voor het stuken. En als er geen water loopt door de leidingen in de kachel kunnen die leidingen te heet worden en vervormen. Dus dat moet eerst weer aangesloten. Maar eerst moet er geverfd worden… we wachten momenteel op de bestelde leemverf.

Het buffervat wordt ook verwarmd door de zonnecollectoren. En daaraan merken we wel dat de zon nu sterk in kracht is afgenomen. In augustus werd het hele vat (van 800 liter) nog regelmatig tot temperaturen boven de 80 graden verwarmd. Intussen is dat teruggelopen tot ergens rond de 50 graden. Als de temperatuur van het vat te laag wordt voor een comfortabele douche kunnen we het water elektrisch bijverwarmen. (Of koud douchen natuurlijk.) Maar zodra de zon een uurtje op de zonnecollectoren schijnt zie je die temperatuur weer oplopen.

Van de zomer vroegen we ons nog af of we met vijf zonnecollectoren niet teveel collectoren ten opzichte van het buffervat hadden. Als het water is het vat tot 80 graden is opgewarmd, slaat de pomp die glycol van de collectoren naar het vat pompt, namelijk af. Anders zou je kokend water krijgen en zou het vat kunnen ontploffen. Maar het gevolg was dat de stilstaande glycol in de collectoren tijdens hittegolven tot ver boven de 150 graden verhit werd!

Maar anderzijds: als we minder collectoren hadden genomen, hadden we nu de kachel moeten stoken, alleen om het douchewater comfortabel te houden. Terwijl het nog warm genoeg is in huis. Door invallend zonlicht en de warmte van ons eigen lichaam en het gebruik van apparaten is de temperatuur in de woonkamer steeds tussen de 18 en 21 graden. Daarbij helpt ook de leemstuc: leem heeft veel thermische massa en dempt daarmee de temperatuursverschillen tussen dag en nacht.

En dan ‘verdwijnt’ er momenteel nog veel warmte naar de ‘verkeerde’ plekken in het huis, omdat we nog bijna nergens binnendeuren hebben. Maar Joris is hard aan het werk om daar wat aan te doen en dan zal de warmte nog beter blijven hangen in de woonkamer en woonkeuken.

Onlangs kwam de jaarafrekening van onze energieleverancier binnen. Die bedroeg in totaal € -21 . We hebben van oktober 2021 tot oktober 2022 €641 aan voorschot betaald en we kregen €662 terug. Ik sta paf, want de zonnepanelen zijn pas in juli op het dak gelegd. Blijkbaar waren juli en augustus zo zonnig dat onze 12 PV-panelen ons totale energieverbruik gecompenseerd hebben.

Of dit het komend jaar ook nog opgaat, als we de hele winter in het huis wonen, met een elektrische kookplaat en een elektrische oven, weten we niet. Maar vooralsnog zijn we heel tevreden over hoe het huis presteert. Terwijl we her en der toch wat concessies aan het principe van een passiefhuis hebben gedaan. En er her en der in de uitvoering ook zaken zijn misgegaan. Daar komt een volgend blogje over…